როგორ მოქმედებს სასუქები მოსავლის ხარისხზე -1

2024 ავტორი: Sebastian Paterson | [email protected]. ბოლოს შეცვლილი: 2023-12-16 13:51

ვაშლის, ხრაშუნა სტაფილოს ასხამს …

აგარაკებში სასოფლო-სამეურნეო კულტურების გაშენების მთავარი მიზანი არის ხილის, კენკრის ან ბოსტნეულის მაღალი მოსავლის მიღება. ახლა მებაღეები და ბოსტნეულის მწარმოებლები უფრო და უფრო მეტ ყურადღებას აქცევენ არა მხოლოდ მოყვანილი პროდუქციის რაოდენობას, არამედ მათ ხარისხსაც.

ამასთან, ეს ამოცანა უფრო რთულია, ვიდრე მხოლოდ მოსავლის მოყვანა. ამიტომ, ის ცალკე და დამოუკიდებელ განხილვას იმსახურებს. პირველ რიგში, მოდით ვისაუბროთ ზოგად, თეორიულ მიმართულებებზე, რათა მოგვიანებით უკეთესად გაიგოთ პროდუქტის ხარისხის მართვის პრაქტიკული ტექნიკა, ასე რომ ყველა მებაღემ და ბოსტნეულის მწარმოებელმა შეძლოს ამის გაკეთება საკუთარ დაჩაზე.

სოფლის მეურნეობის პროდუქციის ხარისხი, მოსავლის მსგავსად, რაოდენობრივი მაჩვენებელია. მისი გაზომვა შეიძლება და ზოგიერთ შემთხვევაში ჩანს. პირველ რიგში, ხარისხი არის კულტურის ბიოქიმიური შემადგენლობა, ეს არის ადამიანის ცილის, ცხიმების, სახამებლის, შაქრების, ბოჭკოების, ვიტამინების, ალკალოიდების, ეთერზეთების, ტანინების, მაკრო და მიკროელემენტების შემცველობა. მეორეც, ეს არის ორგანოლეპტიკური და კომერციული მაჩვენებლები კულტურისთვის - ზომა, ფერი, ფერი, სუნი, გემო, დამუშავება და სხვა თვისებები.

მესამე, ეს არის იმ ნივთიერებების მაქსიმალური დასაშვები რაოდენობა, რომელთა შინაარსი მოსავლელში არც თუ ისე აუცილებელია და შესაძლოა საშიშიც კი იყოს ადამიანის ჯანმრთელობისთვის. ამიტომ, საჭიროა ვეცადოთ მიიღოთ არა მხოლოდ კარგი მოსავალი, არამედ მაღალი ხარისხიც, მასში მაქსიმალური შემცველობა იმ ძვირფასი ქიმიკატებისთვის, რომელთათვისაც მცენარეები მოჰყავთ.

მოსავლის ხარისხი შეიძლება მრავალფეროვანი იყოს. მაგალითად, ხორბალში ცილის შემცველობა შეიძლება იყოს 9-დან 25% -მდე, სახამებელი კარტოფილში - 10-დან 24% -მდე, შაქარი ჭარხალში - 12-დან 22% -მდე; ცხიმის შემცველობა ზეთოვანი თესლი, შაქარი და ვიტამინები ხილსა და ბოსტნეულში, ალკალოიდები და ეთერზეთები ალკალოიდებისა და ეთერზეთების მცენარეებში - 1,5-2 ჯერ, მაკრო და მიკროელემენტები - 2-10 ჯერ. ეს ნიშნავს, რომ განაყოფიერებისას, თანაბარი მოსავლიანობითაც, ერთი და იგივე დათესილი ფართობიდან, შეგიძლიათ მიიღოთ რამდენჯერმე ეკონომიკურად ღირებული პროდუქტი.

ამ დროისთვის დაჩის ნაკვეთებში სასოფლო-სამეურნეო კულტურების ხარისხი დაბალ დონეზე რჩება და სრულად არ აკმაყოფილებს მოსახლეობის საჭიროებებს. დაბალი ხარისხის პროდუქტებს არა მხოლოდ დაბალი საკვები ღირებულება აქვთ, არამედ ცუდად ინახება. კარტოფილის, ხილისა და კენკრის და ბოსტნეულის კულტურების დანაკარგებმა შენახვის დროს შეიძლება მიაღწიოს 50 პროცენტს ან მეტს. ამიტომ, მოსავლის ხარისხის გაუმჯობესება დაჩის მეურნეობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანაა.

თავად მოსავალი ყალიბდება, როგორც მოგეხსენებათ, ზრდის პროცესების შედეგად, უჯრედების დაყოფით: რაც უფრო მეტი უჯრედია, მით მეტია მოსავლიანობა. ხარისხი არის რთული ბიოქიმიური პროცესების შედეგი, რომლებიც ხდება ცოცხალ ორგანიზმში გარემოზე ზემოქმედების შედეგად: ტენიანობა, ტემპერატურა, სინათლე, ჰაერი, ნიადაგი და სასუქები. ყველა ამ ფაქტორს შორის სასუქი არის ყველაზე ძლიერი და ყველაზე სწრაფად მოქმედი აგენტი მოსავლის ხარისხის მენეჯმენტში.

სასუქებით მცენარეები იღებენ საკვებ ნივთიერებებს, რომლებიც ცვლის ქიმიურ შემადგენლობას და წარმოადგენს სამშენებლო ბლოკს ახალი ორგანული ნაერთების შექმნის ან ფერმენტების აქტივობის ზრდისთვის. ამიტომ, მცენარეთა მარაგის გაუმჯობესება ზრდის სხვადასხვა ეტაპზე გარკვეული საკვები ნივთიერებებით, შესაძლებელია ცვლის პროცესების მიმართულების შეცვლა სასურველი მიმართულებით და გამოიწვიოს ცილების, სახამებლის, შაქრების, ცხიმების, ალკალოიდების, ვიტამინების და სხვა ეკონომიკურად ღირებული დაგროვება. ნივთიერებები მცენარეებში.

იმისათვის, რომ უკეთ გავიგოთ მოსავლის ხარისხის საკითხები, გავეცნობით მცენარეთა ბიოქიმიურ შემადგენლობას, რაც არ უნდა რთული იყოს ეს. ნებისმიერი მცენარეული ქსოვილი შეიცავს ათასობით ათასობით სხვადასხვა ორგანულ და მინერალურ ნაერთებს. მათი უმეტესობა მცირე რაოდენობით გვხვდება მცენარეებში (ცილები, ფერმენტები, ნუკლეინის მჟავები და ა.შ.). ამასთან, ისინი მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ მცენარეების ცხოვრებაში. მცენარეებში უფრო მეტი ნივთიერებაა, როგორიცაა ცელულოზა, ჰემიცელულოზები, ლიგნინი, მაგრამ ისინი საჭიროა საყრდენი, ჩონჩხის და ინტეგრირებული ქსოვილების შესაქმნელად, ამიტომ ისინი უფრო მეტად გროვდება ღეროებში, თესლსა და უჯრედულ მემბრანებში. ზოგიერთი ნაერთი დიდი რაოდენობით წარმოიქმნება მხოლოდ მცენარის გარკვეულ ორგანოებში - თესლი, ხილი, ფესვები, ტუბერები. მცენარეები იყენებენ მათ თავიანთი სახის გასაგრძელებლად. მე და შენ მათ ჩვენს საჭმელში ვიყენებთ. ეს მოიცავს ცილებსცხიმები, სახამებელი და შაქრები, როგორც კულტურის ხარისხის ძირითადი კომპონენტები.

ზოგი მცენარე აგროვებს სპეციფიკურ ორგანულ ნაერთებს - ალკალოიდებს, გლიკოზიდებს, ეთერზეთებსა და ფისებს, სხვადასხვა ფენოლური და ჰიდროარომული ნაერთები და ა.შ. მოსავლის შემადგენლობა მოიცავს უამრავ მინერალს - ფოსფორს, კალიუმს, მიკროელემენტებს, რომელთა გარეშეც ჩვენი ცხოვრება საერთოდ შეუძლებელი იქნებოდა. ორგანული და მინერალური ნივთიერებების მთელი ეს კომპლექსი ქმნის მცენარეთა ე.წ მშრალ ნივთიერებას, რაც საბოლოოდ განსაზღვრავს მოსავლის ზომას.

მცენარეთა მრავალი ორგანო და ქსოვილი შეიცავს შედარებით მცირე რაოდენობის მშრალ ნივთიერებას, მაგრამ შედარებით დიდი რაოდენობით წყალს. მათ შორის თანაფარდობა მერყეობს მცენარის ტიპზე, ასაკზე და ფიზიოლოგიურ მდგომარეობაზე, მზარდი პირობებიდან და დღის დროიდან. წყლისა და მშრალი ნივთიერებების სავარაუდო შემცველობა წიწაკის, პომიდვრის, კიტრის ნაყოფში არის 92-96% და 4-8%, შესაბამისად, კომბოსტოში, ბოლოკში, ტურში - 90-93 და 7-10%, სტაფილოში, ჭარხალში, ბოლქვები ხახვი - 85-90 და 10-15%, კარტოფილის ბოლქვებში - 75-80 და 20-25%, პარკოსნების და ზეთოვანი თესლის თესლებში - 7-15 და 85-93%. თესლის მომწიფებისას წყლის რაოდენობა იკლებს, მშრალი ნივთიერებების შემცველობა მთლიანი წონის 85-90% -მდე იზრდება. სასუქები წამყვან როლს ასრულებენ მშრალი ნივთიერებების დაგროვებაში.

მცენარეების მოყვანისას რაც შეიძლება მეტი მშრალი ნივთიერება უნდა მიიღოთ. უნდა აღინიშნოს, რომ მათი მნიშვნელოვანი რაოდენობა ჯერ კიდევ ფესვების ნარჩენებში და მცენარეულ ნარჩენებშია, მაგრამ ამას აქვს დადებითი მნიშვნელობა ზაფხულის კოტეჯის საკვები ციკლისთვის, მათი გამოყენება შესაძლებელია კომპოსტირებისთვის, მულჩირებისთვის და ნიადაგის ნაყოფიერების გასაზრდელად.

ნახშირბადის წილი მცენარეთა მშრალ ნივთიერებებში შეადგენს დაახლოებით 42-45%, ჟანგბადი - 40-42% და წყალბადის - 6-7%, ანუ მათ მთლიანი მშრალი ნივთიერებების საშუალოდ 90-94% შეადგენს. შემცველობა, დანარჩენი კი აზოტისა და მინერალური (ნაცარი) ელემენტებია - 6-10%. ეს არ არის ბევრი. ამასთან, მოსავალი უმეტეს შემთხვევაში მხოლოდ მათზეა დამოკიდებული, ანუ სასუქებზე, რადგან ნაცრის ელემენტები ზაფხულის კოტეჯში მხოლოდ სასუქებით მოდის.

კარტოფილის ტუბერები შეიცავს 78% წყალს, 1.3% ცილას, 2% ნედლ პროტეინს, 0.1% ცხიმს, 17% სახამებელს, 0.8% ბოჭკოს, 1% ნაცარს (თუ მცენარე დაწვავს). სტაფილო შეიცავს 86% წყალს, 0.7% ცილას, 1.3% ნედლ პროტეინს, 0.2% ცხიმს, 9% სახამებელს, 1.1% ბოჭკოს, 0.9% ნაცარს. აზოტის შემცველობა სხვადასხვა მცენარეებში 1-დან 3% -მდეა და ნაცარი - 1-დან 6% -მდე. ნაცარში ფოსფორი შეადგენს მისი წონის 40-50% -ს, კალიუმი - 30-40%, მაგნიუმი და კალციუმი - 8-12%, ე.ი. ეს ოთხი ელემენტი შეადგენს ნაცრის მთლიანი რაოდენობის 90-95% -ს, დანარჩენი კი მიკროელემენტები და ულტრამიტროელემენტებია. ყველა ამ ელემენტს იყენებენ სასუქებით და მათი დახმარებით შეგვიძლია გავაკონტროლოთ მოსავლის ხარისხი.

ორგანულ ნაერთებს შორის, ცილები მცენარეთა ძირითადი შემადგენელია. ეს არის მაღალი მოლეკულური წონის ორგანული ნაერთები, რომლებიც აგებულია 20 ამინომჟავისა და 2 ამიდისგან - ასპარაგინი და გლუტამინი. მცენარეთა სხვადასხვა ორგანოები და ქსოვილები შეიცავს ათასობით ათასობით სხვადასხვა ცილას, ძირითადად ფერმენტის ცილებს. მცენარეებში სხვადასხვა ნაერთების ყველა გარდაქმნა ხდება მათი სავალდებულო მონაწილეობით. ცილები ცოცხალი ნივთიერებების შეუცვლელი საფუძველია. ცილების შემცველობა სასოფლო-სამეურნეო მცენარეების მცენარეულ ორგანოებში ჩვეულებრივ მშრალი წონის 5-20% -ია, მარცვლეულის თესლებში - 8-25%, პარკოსნების და ზეთოვანი თესლის თესლებში - 20-35%. რყევები დამოკიდებულია მცენარის ჯიშზე, ზრდის პირობებსა და სასუქებზე, განსაკუთრებით აზოტის სასუქებზე.

როდესაც მცენარეებს ვზრდით, პირველ რიგში ვცდილობთ უფრო მეტი რაოდენობით ცილის მოსავლის მიღებას. ცილების ელემენტარული შემადგენლობა საკმაოდ მუდმივია, ისინი ყველა შეიცავს 51-55% ნახშირბადს, 6,5-7% წყალბადს, 15-18% აზოტს, 21-24% ჟანგბადს და 0,3-1,5% გოგირდს. ბოსტნეულის ცილები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ მოსახლეობის კვების პროცესში. ყოველდღე ადამიანმა, რომელსაც საკვები აქვს, უნდა მიიღოს მინიმუმ 70-100 გრ ცილა. დიეტაში ცილის ნაკლებობა იწვევს მეტაბოლურ სერიოზულ დარღვევებს.

ყველა ცილა იყოფა ორ ჯგუფად, მათი ხსნადობის გათვალისწინებით, სხვადასხვა გამხსნელებში: მარტივი ცილები, ან ამინომჟავის ნარჩენებისგან აგებული ცილები და პროტეიდები, ან რთული ცილები, რომლებიც შედგება უბრალო ცილისგან და მასთან მტკიცედ შეკრული სხვა არაპროტეინული ნაერთისაგან. პროტეინებში შედის შემდეგი ცილები: ალბუმინი (წყალში ხსნადი), გლობულინები - ხსნადი ნეიტრალური მარილების სუსტ ხსნარებში, რომლებიც ძალიან გავრცელებულია მცენარეებში (პარკოსნების თესლებში და ზეთოვანი თესლი, ისინი წარმოადგენენ ცილების დიდ ნაწილს), პროლამინები - ალკოჰოლში ხსნადი (გვხვდება მხოლოდ მარცვლეულის თესლებში - ხორბლის და ჭვავის თესლის გლიადინები, კაზეინი - სიმინდი, ავენინი - შვრია), გლუტელინები - წყალში და მარილის ხსნარებში არ იხსნება, მაგრამ იხსნება სუსტი ტუტე ხსნარებში.პროლამინები და გლუტელინები ქმნიან ხორბლის წებოვანის დიდ ნაწილს და უზრუნველყოფენ პურისა და მაკარონის ხარისხს.

პროტეიდები იყოფა ჯგუფებად არაპროტეინის ნაწილის ხასიათის მიხედვით: ლიპოპროტეინები, სადაც ცილა მჭიდროდ არის დაკავშირებული ცხიმის მსგავსი ნივთიერებებით, ლიპოიდები, რომლებიც უჯრედებს შორის ნახევრად გამტარი დანაყოფების ნაწილია და უჯრედშიდა სტრუქტურებად. გლუკოპროტეინები, მათ შორისაა ნახშირწყლები ან მათი წარმოებულები; ქრომოპროტეინები შედგება ცილისგან, რომელიც ასოცირდება ზოგიერთ ფერად არაპროტეინულ ნივთიერებასთან, მაგალითად, მწვანე ქლოროფილთან, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ფოტოსინთეზის პროცესში; ნუკლეოპროტეინები არის ცილების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ჯგუფი, რომელიც ასოცირდება ნუკლეინის მჟავებთან. მათი მონაწილეობით ხდება მემკვიდრეობითი ინფორმაციის გადაცემა და სხვა ცილოვანი ნივთიერებების ბიოსინთეზი.